ایران در مسیر توسعه ارتباطات فراگیر و با کیفیت

زاویه؛ شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات 2023 (IDI) که به تازگی منتشر شده، نتایج امیدوارکننده‌ای را به همراه دارد. این شاخص که 169 کشور را مورد بررسی قرار داده، نشان دهنده پیشرفت قابل توجه جهان در زمینه دستیابی به «ارتباطات فراگیر و با کیفیت» ([1]UMC) و کاهش شکاف دیجیتال است. ارتباطات فراگیر و با کیفیت به وضعیتی ایده‌آل اشاره دارد که در آن، تمام افراد جامعه به زیرساخت‌ها و مهارت‌های لازم برای بهره‌مندی از فناوری اطلاعات و ارتباطات دسترسی داشته باشند.

نتایج شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات تصویری کلی و تا حدی ناقص از وضعیت «ارتباطات باکیفیت» ارائه می‌دهد. این شاخص قادر به در نظر گرفتن تمام ویژگی‌ها و شرایط خاص تک تک کشورها نیست؛ بنابراین، نتایج آن باید با احتیاط تفسیر شوند و با داده‌های اضافی و اطلاعات کیفی تکمیل گردند.

در این گزارش، اتحادیه بین‌المللی مخابرات به جای اتخاذ رویکرد رتبه‌بندی که ممکن است کمی گمراه‌کننده باشد، امتیاز کشورها را در رسیدن به ارتباطات فراگیر و با کیفیت گزارش می‌کند. امتیاز میانگین جهانی در سال ۲۰۲۳، 72.8 از 100 است. عدد 100 نشان دهنده وضعیتی است که در آن، همه زیرساخت‌ها و مهارت‌های لازم برای برخورداری از ارتباطات فراگیر و با کیفیت وجود دارد.

خبر خوش آن که نیمی از کشورها (با امتیاز متوسط 78.7) در مسیر خوبی برای دستیابی به ارتباطات فراگیر و با کیفیت قرار دارند. 33 کشور امتیازی بین 90 تا 100 و 47 کشور دیگر امتیازی بین 80 تا 90 کسب کرده‌اند. این دستاورد نشان می‌دهد که شکاف دیجیتال در حال کاهش است و کشورهای بیشتری در حال پیوستن به جوامع اطلاعاتی هستند.

با این حال، نباید به نتایج چنین شاخصی خوشبینی افراطی داشت. شکاف دیجیتال همچنان وجود دارد و 30 کشور امتیازی کمتر از 50 دریافت کرده‌اند. این آمار نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از جمعیت جهان، هنوز از مزایای ارتباطات فراگیر و با کیفیت بی‌بهره هستند.

در این گزارش، با اتکا به شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات 2023، به بررسی وضعیت «ارتباطات فراگیر و باکیفیت» در جهان می‌پردازیم. هدف ما ارائه تصویری دقیق و جامع از وضعیت مطلوب، به همراه چالش‌ها و راهکارهای پیش رو است.

ابتدا، به بررسی عمیق‌تر شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نحوه محاسبه آن می‌پردازیم. سپس، رابطه میان توسعه دیجیتال و توسعه اقتصادی را با تمرکز بر اثرات ارتباطات فراگیر و با کیفیت بر رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی، مورد واکاوی قرار می‌دهیم.

در ادامه، به بررسی تصورات نادرستی مانند ارتباط تراکم جمعیت یا وسعت کشور با امتیاز شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌پردازیم و نشان می‌دهیم که با اتخاذ رویکردهای مناسب و سرمایه‌گذاری هدفمند، می‌توان در هر منطقه‌ای امکان بهره‌مندی از فناوری اطلاعات و ارتباطات را فراهم کرد.

همچنین، به بررسی جزئیات شکاف دیجیتال در جهان و همبستگی میان زیرشاخص‌های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌پردازیم. در این بخش، نشان خواهیم داد که «درصد کاربران اینترنت» بهترین پیش‌بینی‌کننده برای عملکرد کلی شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات است، در حالی که ضعیف‌ترین همبستگی با «ترافیک پهنای ‌باند ثابت به ازای هر اشتراک» وجود دارد.

در ادامه، با بررسی شاخص‌ها و آمارهای مربوط به کشورهای پردرآمد و کم درآمد، نشان خواهیم داد که یک همبستگی مثبت و قوی بین هر شاخص با سطح درآمد آن کشور وجود دارد. همچنین با بررسی فاصله هر کدام از زیرشاخص‌های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات با نقطه ایده‌آل و مطلوب آنها نشان خواهیم داد که کشورهای با درآمد پایین و متوسط در زمینه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات با چالش‌های جدی روبرو هستند. به طور خاص، در برخی زیرشاخص‌ها مانند «مقرون‌به‌صرفه‌بودن بسته‌های اینترنتی»، شکاف عمیقی بین کشورهای با درآمد بالا و کشورهای با درآمد متوسط و پایین مشاهده می‌شود.

در نهایت، به بررسی نقاط قوت و ضعف ایران در زمینه دستیابی به ارتباطات فراگیر و با کیفیت در مقایسه با جهان و منطقه می‌پردازیم. امید است این گزارش مورد توجه شما قرار گیرد.

عناصر کلیدی شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات: نگاهی عمیق‌تر

شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات ابزاری برای سنجش سطح توسعه زیرساخت‌ها و خدمات ارتباطی در یک کشور است. این شاخص بر اساس مجموعه‌ای از شاخص‌های فرعی اندازه‌گیری وضعیت دسترسی و کیفیت اتصال، محاسبه می‌شود. شاخص‌های فرعی در دو ستون اصلی به شرح زیر بررسی می‌شوند:

ستون اتصال فراگیر (Universal Connectivity): این ستون بر دسترسی افراد و خانوارها به اینترنت تمرکز دارد و شامل سه شاخص فرعی است:

1. نسبت افرادی که در سه ماه گذشته از اینترنت (از هر مکانی) استفاده کرده‌اند: این شاخص بیانگر نرخ نفوذ اینترنت در میان جمعیت کشور است. به عبارت دیگر این شاخص نشان‌دهنده درصد کل جمعیتی است که در سه ماه گذشته از اینترنت در هر مکانی و از طریق هر ابزاری (کامپیوتر، تلفن همراه، تبلت و غیره) و از طریق هر نوع شبکه‌ای (ثابت یا سیار) توانسته‌اند از اینترنت استفاده کرده‌اند.
2. نسبت خانوارهایی که در خانه به اینترنت دسترسی دارند: این شاخص بیانگر میزان دسترسی خانوارها به زیرساخت اینترنت خانگی است. دسترسی به اینترنت در خانه به این معنی است که اینترنت به طور کلی برای استفاده همه اعضای خانواده در هر زمانی در دسترس باشد، صرف نظر از اینکه آیا واقعاً مورد استفاده قرار می‌گیرد یا خیر. همچنین اگر یکی از اعضای خانواده تلفن همراه متصل به اینترنت داشته باشد و آن را برای همه اعضا به اشتراک بگذارد، باید در نظر گرفته شود که آن خانوار به اینترنت دسترسی دارد.
3. تعداد مشترکین فعال پهنای باند سیار به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت: این شاخص بیانگر میزان استفاده از اینترنت همراه در میان مردم است. منظور از مشترکین فعال، مجموع مشترکین پهنای باند سیار استاندارد و سیار اختصاصی به اینترنت عمومی است. این شاخص بر تعداد مشترکین واقعی و فعال در ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت تمرکز دارد و مشترکین بالقوه (دارای گوشی با قابلیت باند پهن اما بدون اشتراک فعال) را در نظر نمی‌گیرد.

ستون اتصال با کیفیت (Meaningful Connectivity): این ستون بر کیفیت اتصال به اینترنت از نظر زیرساخت، دستگاه‌های متصل به اینترنت و مقرون‌به‌صرفگی تمرکز دارد و شامل 6 شاخص فرعی است:

1. پوشش شبکه موبایل: این شاخص نشان‌دهنده درصد جمعیت تحت پوشش حداقل شبکه‌های اینترنت نسل سوم و چهارم است، فارغ از اینکه مشترک آن شبکه هستند یا خیر.
   • درصد جمعیت تحت پوشش حداقل یک شبکه تلفن همراه نسل سوم (3G) به درصدی از ساکنان که در محدوده سیگنال تلفن همراه نسل سوم قرار دارند، بدون توجه به اینکه مشترک هستند یا خیر، اشاره دارد. این عدد با تقسیم تعداد ساکنانی که حداقل تحت پوشش یک سیگنال 3G هستند بر کل جمعیت و ضرب در ۱۰۰ محاسبه می‌شود.
   • درصد جمعیت تحت پوشش حداقل یک شبکه تلفن همراه نسل چهارم (4G/LTE) به درصدی از ساکنانی که در محدوده سیگنال LTE/ LTE-Advanced، WiMAX سیار / شبکه بی‌سیم منطقه شهری (Wireless MAN) یا سایر شبکه‌های تلفن همراه پیشرفته‌تر قرار دارند، بدون توجه به اینکه مشترک هستند یا خیر، اشاره دارد. این عدد با تقسیم تعداد ساکنانی که تحت پوشش فناوری‌های تلفن همراه سلولی ذکر شده در بالا بر کل جمعیت و ضرب در ۱۰۰ محاسبه می‌شود. این شاخص، افرادی که فقط تحت پوشش HSPA، UMTS، EV-DO و فناوری‌های نسل سوم قبلی هستند و همچنین پوشش WiMAX ثابت را در نظر نمی‌گیرد.

در این مورد، امتیاز شاخص مربوط به 3G دارای وزن 0.4 و امتیاز شاخص مربوط به G/LTE دارای وزن 0.6 است. (مجموع وزن‌ها برابر 1)

2. میزان ترافیک اینترنت پهنای باند ثابت به ازای هر اشتراک پهنای باند ثابت (گیگابایت): بیانگر میانگین ترافیک مصرفی اینترنت پهنای باند ثابت به ازای هر مشترک است.
   • حجم ترافیک اینترنت پهنای باند ثابت (با سیم) به ترافیکی گفته می‌شود که توسط مشترکین پهنای باند ثابت در نقطه دسترسی کاربر نهایی استفاده می‌شود. این مقدار با جمع ترافیک دانلود و آپلود اندازه‌گیری می‌شود. البته این شاخص شامل مواردی چون ترافیک عمده فروشی (میان ISPها)، ترافیک اختصاصی (walled garden)، ترافیک IPTV و تلویزیون کابلی نمی‌شود. این شاخص با تقسیم ترافیک اینترنت پهنای باند ثابت بر تعداد کل مشترکین پهنای باند ثابت محاسبه می‌شود.
3. میزان ترافیک اینترنت پهنای باند سیار به ازای هر اشتراک پهنای باند سیار (گیگابایت): بیانگر میانگین ترافیک مصرفی اینترنت پهنای باند سیار به ازای هر مشترک می‌باشد.
   • حجم ترافیک اینترنت پهنای باند سیار نشان دهنده میانگین استفاده از اینترنت توسط هر مشترک اینترنت پرسرعت سیار است. برای محاسبه این شاخص، کل حجم ترافیک اینترنت مبتنی بر شبکه‌های 3G و بالاتر (شامل ارتقاها و بروزرسانی‌های 3G و استانداردهای مشابه از نظر سرعت انتقال داده) داخلی، محاسبه می‌شود. این ترافیک در سطح کل کشور و برای تمام شبکه‌های 3G و بالاتر جمع‌آوری و محاسبه می‌شود. لازم به ذکر است که هر دو حجم دانلود و آپلود در این شاخص لحاظ شده و با هم جمع می‌شوند. نکته مهم این است که ترافیک اندازه‌گیری شده، مربوط به نقطه نهایی دسترسی کاربر است و ترافیک عمده فروشی (wholesale) و ترافیک اختصاصی برخی اپراتورها (walled garden) در این شاخص لحاظ نمی‎شود. در نهایت، برای بدست آوردن این شاخص، کل ترافیک اینترنت پهنای باند سیار داخلی کشور بر تعداد کل مشترکین فعال اینترنت پرسرعت سیار تقسیم می‌شود.
4. سهم بسته ترکیبی اینترنت و مکالمه با حجم و دقایق بالا (% از درآمد ناخالص ملی سرانه): بیانگر مقرون به‌صرفه‌بودن استفاده از اینترنت همراه با حجم بالا و خدمات صوتی در سبد مصرفی خانوار است.
   • قیمت بسته ترکیبی اینترنت و مکالمه با حجم و دقایق بالا به عنوان درصدی از درآمد ملی ناخالص سرانه (GNI per capita). این سبد به عنوان ارزان‌ترین بسته پهنای باند سیار (و افزونه^[2]) با حداقل ۲ گیگابایت داده ماهانه با استفاده از حداقل فناوری 3G، ۱۴۰ دقیقه مکالمه صوتی و ۷۰ پیامک اشاره دارد. قوانین دقیق جمع‌آوری داده‌های سبد قیمت فناوری اطلاعات و ارتباطات در لینک (https://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Documents/datacollection/IPB_Rules_2022.pdf) موجود است.
5. قیمت بسته اینترنت پهنای باند ثابت (به عنوان درصدی از درآمد ناخالص سرانه ملی): نشان‌دهنده مقرون به‌صرفه‌بودن اینترنت خانگی با حجم بالا در سبد مصرفی خانوار است.
   • این سبد از ارزان‌ترین بسته‌ای که حداقل ۵ گیگابایت داده پرسرعت ماهانه (۲۵۶ کیلوبیت بر ثانیه یا بالاتر) را از اپراتوری با بیشترین سهم بازاری در هر اقتصاد ارائه می‌دهد، تشکیل شده است.
6. نسبت افرادی که صاحب تلفن همراه هستند: بیانگر میزان نفوذ تلفن همراه در میان جمعیت کشور است.
   • این شاخص نشان‌دهنده نرخ نفوذ مالکیت تلفن همراه بیانگر درصدِ کل جمعیت یک کشور است که مالک دستگاه تلفن همراه سلولی با حداقل یک سیم کارت فعال برای مصارف شخصی هستند. این شاخص صرفاً به تلفن‌های همراهی که به طور مستقیم توسط افراد خریداری می‌شود، محدود نیست و شامل تمامی تلفن‌های همراهی که در دسترس افراد است و برای مصارف شخصی مورد استفاده قرار می‌گیرد نیز می‌شود شامل می شود، از جمله:
     • تلفن‌های همراه سازمانی: این دسته شامل تلفن‌های همراهی است که توسط سازمان‌ها در اختیار کارکنان شرکت قرار می‌گیرد و امکان استفاده شخصی آنها جهت برقراری تماس، دسترسی به اینترنت همراه و سایر خدمات وجود دارد.
     • تلفن‌های همراه با مالکیت غیرشخصی: این دسته شامل تلفن‌های همراهی است که فرد از آن برای استفاده شخصی بهره می‌برد، اما به لحاظ مالکیتی به نام فرد دیگری ثبت شده باشد.

لازم به ذکر است که افرادی که صرفا دارای سیم کارت فعال (و نه دستگاه تلفن همراه) هستند، در محاسبه این شاخص لحاظ نمی‌شوند.

• به طور کلی، این شاخص، میزان دسترسی افراد به زیرساخت ارتباطی تلفن همراه را در یک کشور به صورت کمی نمایش می‌دهد. دارا بودن سیم کارت فعال نشانگر آمادگی و امکان برقراری ارتباط و استفاده از خدمات مرتبط با تلفن همراه، از جمله مکالمه صوتی، پیام کوتاه و اینترنت همراه است. بالا بودن این شاخص بیانگر گستردگی نفوذ زیرساخت تلفن همراه و دسترسی عموم مردم به این فناوری ارتباطی کلیدی است. این شاخص به دنبال سنجش مالکیت فیزیکی دستگاه تلفن همراه است و لزوماً بیانگر تعداد مشترکین منحصر به فرد (افرادی که تنها از یک سیم کارت استفاده می کنند) نیست.

نحوه محاسبه و ترکیب شاخص‌های فرعی

برای رسیدن به امتیاز نهایی شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، ابتدا امتیاز مربوط به هر یک از شاخص‌های فرعی در دو ستون اتصال فراگیر و اتصال با کیفیت به صورت جداگانه سنجیده (معمولا از روش استانداردسازی برای تبدیل مقیاس‌های مختلف شاخص‌ها به یک مقیاس مشترک استفاده شده است) و سپس، برای به دست آوردن امتیاز هر ستون، میانگین امتیازهای مربوط به شاخص‌های فرعی آن محاسبه می‌شود. در نهایت، امتیاز نهایی شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به سادگی از میانگین امتیازهای مربوط به دو ستون اتصال فراگیر و اتصال با کیفیت به دست می‌آید و همانطور که اشاره شد، دو شاخص مربوط به پوشش شبکه موبایل (3G و 4G/LTE) به دلیل اهمیت نسبی متفاوتشان، با استفاده از میانگین وزنی 0.4 و 0.6 ترکیب می‌شوند و سایر شاخص‌های فرعی در هر ستون، وزن مساوی و برابر 1 دارند.

رابطه میان توسعه دیجیتال و توسعه اقتصادی

تحلیل نتایج شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات نشان‌دهنده همبستگی قوی بین توسعه دیجیتال و توسعه اقتصادی کلی است. کشورهایی که در شاخص عملکرد بهتری دارند، به طور کلی از درآمد ناخالص ملی سرانه (GNI سرانه) بالاتری برخوردارند. هرچند این رابطه کاملاً خطی نیست، اما با افزایش درآمد، امتیاز شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. به طور مثال، میانگین امتیاز این شاخص برای کشورهای کم‌درآمد ۳۱.۵ است، در حالی که این رقم برای کشورهای با درآمد متوسط پایین، ۶۲ است ( اختلاف ۳۰ امتیازی). با این حال، در سطوح درآمدی بالا، این رابطه ضعیف‌تر می‌شود. به نظر می‌رسد با عبور از درآمد سرانه ۲۰ هزار دلار (با احتساب برابری قدرت خرید)، دیگر لزوماً با افزایش درآمد، عملکرد بهتری در شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات مشاهده نمی‌شود. این یافته بیانگر آن است که توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و دستیابی به ارتباطات فراگیر و با کیفیت ، می‌تواند به عنوان موتور محرکی برای رشد اقتصادی عمل کند. از سوی دیگر، منابع مالی حاصل از رونق اقتصادی نیز به نوبه خود، امکان سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات را فراهم می‌آورد؛ بدین ترتیب، یک چرخه تقویت‌کننده شکل می‌گیرد که به توسعه همزمان بخش دیجیتال و اقتصاد کلان کشور منجر می‌شود.

می‌توان گفت این رابطه تا حدی به ماهیت انتخاب شاخص‌های مذکور نیز برمی‌گردد. برخی جنبه‌های مهم ارتباطات فراگیر و با کیفیت مانند پهنای باند ثابت پرسرعت، پوشش شبکه 5G و مهارت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز در این شاخص لحاظ نشده است. با این حال، نتایج به دست آمده حاکی از آن است که کشورهای با درآمد بالاتر از اکوسیستم دیجیتال بالغ‌تری برخوردارند و بنابراین، فضای کمتری برای رشد دارند.

تراکم جمعیت، مانعی بر سر راه دستیابی به ارتباطات فراگیر نیست

یکی از یافته‌های جالب گزارش شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات 2023، آن است که برخلاف تصور رایج، تراکم جمعیت یا وسعت کشور، ارتباطی با امتیاز این شاخص ندارد. به عبارت دیگر، دستیابی به ارتباطات فراگیر و با کیفیت ، با چالش‌های جغرافیایی ارتباطی ندارد و می‌توان در مناطق کم‌تراکم یا پرجمعیت نیز به زیرساخت‌های ارتباطی مناسب دست یافت (شکل 7). این موضوع نویدبخش است، چرا که نشان می‌دهد با اتخاذ رویکردهای مناسب و سرمایه‌گذاری هدفمند، می‌توان حتی در مناطق دورافتاده نیز امکان بهره‌مندی از فناوری اطلاعات و ارتباطات را فراهم ساخت.

در نهایت، با وجود پیشرفت‌های صورت‌گرفته در دستیابی به ارتباطات فراگیر و باکیفیت، همچنان شکاف دیجیتال قابل توجهی در سطح جهان وجود دارد. برای پل زدن بر این شکاف و دستیابی کامل به ارتباطات فراگیر و با کیفیت، لازم است که بر توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، مهارت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات و امنیت سایبری در تمامی کشورها تمرکز شود. در کنار سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی، نقش سیاست‌های عمومی در ترویج ارتباطات مذکور بسیار حائز اهمیت است. دولت‌ها می‌توانند با اتخاذ تدابیر مختلف، زمینه را برای توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، ارتقای مهارت‌های دیجیتال و تضمین امنیت سایبری فراهم کنند.

شکاف دیجیتال: منطقه‌ای و گروهی

شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، ابزاری برای مقایسه معنادار عملکرد کشورها با یکدیگر و همچنین با میانگین گروه‌های مرتبط است. شکل ۸ توزیع امتیاز شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات را بر اساس منطقه و گروه‌های منتخب (کشورهای کمتر توسعه‌یافته، کشورهای توسعه‌یافته محصور در خشکی و کشورهای جزیره‌ای کوچک در حال توسعه) نشان می‌دهد. برای هر گروه (و منطقه)، خط قرمز مطابق با میانگین امتیاز آن گروه است. قله‌های موج‌مانند، نشان‌دهنده تراکم بیشتر کشورهای یک گروه خاص هستند. هرچه این امواج متعددتر، کم‌ارتفاع‌تر و طولانی‌تر باشند، بیانگر ناهمگنی بیشتر درون یک گروه است.

یکی از نکات جالب این است که جغرافیا، پیش‌بینی‌کننده ضعیفی برای عملکرد شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات یک کشور است. در میان ۱۰ کشوری که امتیاز آن‌ها بالاتر از ۹۵ است، چهار کشور از کشورهای عربی، سه کشور از اروپا، دو کشور از آسیا و اقیانوسیه و یک کشور از آمریکا قرار دارند.

در میان شش منطقه، اروپا و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) بهترین عملکرد گروهی (خط قرمز در راست‌ترین شکل) را دارند و همچنین همگن‌ترین مناطق (موج‌های بلند و باریک) هستند. آسیا و اقیانوسیه (۷۴.۶)، آمریکا (۷۴.۸) و کشورهای عربی (۷۴.۵) تقریباً به یک میانگین امتیاز دست یافته‌اند. اما این نتیجه، نابرابری‌های شدید را در بین کشورهای عربی پنهان می‌کند. برای مثال: این گروه شامل کشورهایی با بالاترین (۹۸.۲) و دومین امتیاز پایین (۲۱.۴) در میان ۱۶۹ اقتصاد مورد مطالعه است. به همین ترتیب، در گروه آسیا و اقیانوسیه، شکافی ۶۹ امتیازی بین بهترین (۹۸.۴) و بدترین کشور (۲۸.۹) وجود دارد.

میانگین امتیاز آفریقا (۴۷.۴) در بین مناطق، پایین‌ترین است. ۲۵ مورد از ۳۳ اقتصاد آفریقایی که در شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار دارند، زیر امتیاز ۵۰ هستند. هشت مورد از ده اقتصادی که امتیاز زیر ۳۰ دارند، از آفریقا هستند. اما حتی در این منطقه، همچنان اختلاف ۶۰ امتیازی بین بهترین کشور منطقه (۸۱.۷) و بدترین آن (۲۰.۰) وجود دارد.

امتیاز شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در گروه کشورهای کمتر توسعه‌یافته (LDC) بسیار پراکنده است، از حداقل جهانی ۲۰.۰ تا ۷۶.۵، که کمی بالاتر از میانگین جهانی است. به نظر می‌رسد کشورهای توسعه‌یافته محصور در خشکی (LLDC) با توجه به دو موج دوقلو، دو گروه متمایز را تشکیل می‌دهند. گروه ضعیف‌تر متشکل از ۱۲ کشور با امتیاز بین ۲۰ تا ۴۹.۵ و میانگین ۳۴.۶، و گروه دوم متشکل از ۱۴ کشور با امتیاز بین ۶۴.۶ تا ۸۸.۹ و میانگین ۷۷.۷.

کشورهای جزیره‌ای کوچک در حال توسعه (SIDS) نیز با برخی از پایین‌ترین (۳۳.۱) و بالاترین (۹۷.۱) امتیازها، گروهی بسیار ناهمگون هستند.

شکاف دیجیتالی: زیرساخت در مقابل استفاده

شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات از دو بخش اصلی تشکیل شده است که نشان‌دهنده دو بعد ارتباطات فراگیر و با کیفیت است.

ستون اول این شاخص، «ارتباطات فراگیر» است که به زیرساخت‌های لازم برای دسترسی به اینترنت اشاره دارد. ستون دوم، «ارتباطات باکیفیت» است که بر استفاده واقعی از اینترنت و مهارت‌های مرتبط با آن تمرکز دارد.

به طور میانگین، کشورهای جهان در بخش «ارتباطات باکیفیت» عملکرد بهتری نسبت به بخش «ارتباطات فراگیر» داشته‌اند (به ترتیب امتیاز ۷۷.۹ در مقابل ۶۷.۷) که این موضوع نشان می‌دهد شکاف قابل توجهی بین داشتن زیرساخت و استفاده واقعی از اینترنت وجود دارد.

این شکاف در کشورهای کم‌درآمد (اختلاف ۱۷ امتیازی) بسیار بیشتر از کشورهای پردرآمد (اختلاف ۴ امتیازی) است. به عبارت دیگر، در کشورهای کم‌درآمد، زیرساخت‌های ارتباطی تا حدودی وجود دارد اما موانع دیگری مانع استفاده گسترده از اینترنت می‌شود.

بررسی تک به تک شاخص‌های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به درک بهتر این موضوع کمک می‌کند. در بخش «ارتباطات با کیفیت»، پوشش شبکه تلفن همراه (شامل نسل سوم و چهارم) بالاترین امتیاز را در بین تمام شاخص‌ها برای کل جهان، اکثر مناطق و اکثر کشورها کسب کرده است (میانگین ۸۶.۷). این نتیجه نشان می‌دهد که ۹۵ درصد از جمعیت جهان از نظر «امکان» اتصال به اینترنت از طریق شبکه پهنای ‌باند سیار برخوردارند.

عملکرد جهانی در مالکیت تلفن همراه، شاخص دیگر در بخش «ارتباطات با کیفیت»، دومین امتیاز بالا را در بین تمام شاخص‌ها دارد (میانگین جهانی ۸۴.۲). با این حال، در حال حاضر امکان تفکیک گوشی‌های ساده از گوشی‌های هوشمند (امکان اتصال به اینترنت) وجود ندارد.

این نکته که در بخش «ارتباطات با کیفیت» به برخی عوامل کلیدی مانند پوشش نسل پنجم، سرعت اینترنت، مهارت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات و امنیت سایبری پرداخته نشده است، تا حدودی امتیاز بالای این بخش را توجیه می‌کند.

در مقابل، بخش «ارتباطات فراگیر» بر «استفاده» از اینترنت تمرکز دارد. امتیاز پایین‌تر اکثر کشورها در این بخش، شکاف شناخته‌شده «میزان استفاده» را نشان می‌دهد. این شکاف، تفاوت میان افرادی است که «ظرفیت و امکان دسترسی به اینترنت» دارند و افرادی که واقعاً از اینترنت «استفاده» می‌کنند. حتی در مناطقی که زیرساخت اینترنت وجود دارد و هزینه آن نیز مقرون به صرفه است، به دلیل موانعی مانند کمبود مهارت، آگاهی، نیاز و یا نداشتن دستگاه مناسب، بسیاری از افراد همچنان از اینترنت استفاده نمی‌کنند.

شکاف دیجیتالی: فراتر از میانگین‌ها

شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات از ۱۰ شاخص مجزا تشکیل شده است. با بررسی دقیق‌تر این شاخص‌ها، می‌توان تحلیل‌های عمیق‌تری نسبت به صرفاً توجه به امتیاز کلی به دست آورد.

همبستگی قوی بین شاخص‌ها

بین امتیاز کلی و تک تک شاخص‌های آن، همبستگی مثبت و قوی‌ای وجود دارد. در میان این شاخص‌ها، «درصد کاربران اینترنت» (با ضریب تبیین ۰.۹۹) بیشترین همبستگی را با امتیاز کلی شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات دارد. این موضوع نشان می‌دهد که «درصد کاربران اینترنت» بهترین پیش‌بینی کننده برای عملکرد کلی شاخص مذکور است (شکل ۱۰). از سوی دیگر، ضعیف‌ترین همبستگی با «ترافیک پهن‌باند ثابت به ازای هر اشتراک» است.

تفاوت عملکرد براساس سطح درآمد

با اینکه شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات خلاصه‌ای مناسب از ۱۰ شاخص زیربنایی ارائه می‌دهد، بررسی جزئی‌تر آن‌ها نکات مهمی را آشکار می‌کند. همانطور که در شکل ۱۱ مشاهده می‌شود، یک همبستگی مثبت و قوی بین هر شاخص با سطح درآمد وجود دارد. این به آن معناست که به طور کلی، امتیاز کلی کشورها با سطح درآمد آن‌ها مرتبط است.

اگرچه ترتیب امتیاز برای چهار گروه درآمدی (بالا، متوسط به بالا، متوسط به پایین و پایین) در تمامی ۱۰ شاخص یکسان است (یعنی کشورهای با درآمد بالا، بعد از آن‌ها کشورهای با درآمد متوسط به بالا و به همین ترتیب)، اما فاصله بین میانگین امتیاز نرمال‌شده گروه‌ها، به طور قابل توجهی متفاوت است.

برای مثال، در شاخص «درصد کاربران اینترنت»، میانگین امتیاز کشورهای با درآمد بالا (۹۴.۳) بیش از چهار برابر میانگین امتیاز کشورهای کم‌درآمد (۲۲.۹) است. اما این نسبت در شاخص «ترافیک پهنای ‌باند ثابت به ازای هر اشتراک» به ۱.۳ کاهش می‌یابد. بر اساس میانگین امتیازها، همه گروه‌های درآمدی می‌توانند با بهبود عملکرد خود در حداقل برخی از شاخص‌ها، امتیاز کلی شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات خود را ارتقا دهند.

به طور کلی، «پوشش شبکه تلفن همراه» (میانگین وزنی برای نسل سوم و چهارم) و «مالکیت تلفن همراه»، در سطح جهانی، بهترین عملکرد را در میان شاخص‌ها نشان می‌دهند. کشورهای کم‌درآمد باید بر بهبود دسترسی افراد و خانوارها به اینترنت، همراه با افزایش نفوذ و مقرون به صرفه بودن پهنای ‌باند سیار تمرکز کنند.

کشورهای با درآمد متوسط و بالا، در شاخص‌های «نفوذ پهنای ‌باند سیار» و «ترافیک پهنای ‌باند سیار به ازای هر اشتراک» عملکرد نسبتاً ضعیف‌تری دارند. در مقابل، «استفاده از اینترنت»، «مقرون به صرفه بودن» و «مالکیت تلفن همراه» نقاط قوت مطلق کشورهای با درآمد بالا هستند.

فاصله با ایده‌آل: تحلیل براساس گروه‌های درآمدی

شکل ۱۲ نمای کلی از میانگین فاصله تا «هدف نهایی» را برای هر یک از گروه‌های درآمدی بر اساس شاخص مربوطه نشان می‌دهد. این فاصله از نسبت امتیاز نرمال شده به فاصله بین «حد آستانه» و «هدف نهایی» محاسبه می‌شود.

این روش اندازه‌گیری نشان می‌دهد که «پوشش شبکه تلفن همراه» و «مالکیت تلفن همراه» شاخص‌هایی هستند که عملکرد در آن‌ها به طور کلی بهتر است. بدترین عملکرد از نظر فاصله با «هدف نهایی» در دو شاخص ترافیک پهنای باند ثابت و سیار مشاهده می‌شود. تحلیل عملکرد متوسط هر گروه درآمدی، شکاف عمیق در زیرشاخص «مقرون‌به‌صرفه‌بودن بسته‌های اینترنتی» را در میان کشورهای با درآمد بالا (که به هدف نهایی رسیده‌اند) و کشورهای با درآمد متوسط و پایین (که در کمتر از یک چهارم فاصله بین «حد آستانه» و «هدف نهایی» قرار دارند) نشان می‌دهد. همچنین تفاوت‌ها در فاصله با «هدف نهایی» در سه شاخص «فراگیر بودن» (دسترسی همگانی) نیز قابل توجه است.

وضعیت ایران در مقایسه با جهان به تفکیک زیرشاخص‌ها

جمهوری اسلامی ایران توانست در سال ۲۰۲۳ با کسب امتیاز ۸۰.۹ در رتبه 75 از میان ۱۶۹ کشور جهان قرار بگیرد. این امتیاز نشان‌دهنده پیشرفت ایران در مقایسه با سال‌های گذشته است، به طوری که در سال ۲۰۱۸ رتبه ایران 81 بود. اکنون برای درک بهتر وضعیت ایران در این موضوع، به تفکیک به بررسی هر یک از زیرشاخص‌ها در 2 محور اتصال فراگیر و اتصال باکیفیت می‌پردازیم. همچنین لازم به ذکر است، در این گزارش، ایران جزو گروه کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین (LMI) در نظر گرفته شده است.

اتصال فراگیر

این ستون بر دسترسی افراد و خانوارها به اینترنت تمرکز دارد و شامل 3 شاخص فرعی است. ایران در این بخش با امتیاز ۷۸.۷ نسبت به سالهای قبل و در مقایسه با میانگین کشورهای جهان (68%) و کشورهای منطقه آسیا-اقیانوسیه (70%) و همچنین کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین (56%) عملکرد نسبتاً بهتری داشته است.

1. نفوذ اینترنت:

در سال 82.7 درصد از افراد در ایران از اینترنت استفاده می‌کنند؛ یعنی 82.7 درصد از ایرانیان می‌توانند در هر مکانی و از طریق هر ابزاری (کامپیوتر یا تلفن همراه یا تبلت و غیره) و از طریق هر نوع شبکه‌ای (ثابت یا سیار) از اینترنت استفاده کنند. این رقم بالاتر از میانگین جهانی (70.5%) و بالاتر از میانگین کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین (56.5%) است و نشان‌دهنده وضعیت «توسعه‌یافته» در این حوزه می‌باشد اما تا نقطه مطلوب هنوز فاصله دارد.

2. دسترسی خانوارها به اینترنت:

7 درصد از خانوارها در ایران فارغ از اینکه آیا واقعاً از اینترنت استفاده می‌کنند یا خیر به آن دسترسی دارند. این رقم نیز بالاتر از میانگین جهانی (70.8%) و بالاتر از میانگین کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین (59%) است و نشان‌دهنده وضعیت «توسعه‌یافته» در این حوزه می‌باشد اما تا نقطه مطلوب هنوز فاصله دارد.

تصویر 10)

3. تعداد مشترکین فعال پهنای باند سیار به ازای هر 100 نفر:

به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت، تقریباً 104 نفر مشترک فعال پهنای باند سیار وجود دارد که در مقایسه با نقطه مطلوب آن یعنی 150 مشترک و امتیاز 69.6 از 100 این شاخص برای ایران نشان می‌دهد که هنوز از وضعیت مطلوبی در این حوزه برخوردار نیستیم و علی‌رغم زیرشاخص‌های قبلی، این عدد در مقایسه با میانگین جهانی (85.1%) و میانگین کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین (70.8%) کمتر است. در این زیرشاخص منظور از مشترکین فعال، مجموع مشترکین پهنای باند سیار استاندارد و سیار اختصاصی به اینترنت عمومی است. ملاک فعال بودن اشتراک در این زیرشاخص، پرداخت هزینه اشتراک دوره ای کاربر به صورت ماهانه یا دوره‌ای و همچنین استفاده از اینترنت در سه ماه گذشته است؛ یعنی در صورت استفاده از بسته‌های اعتباری اینترنت همراه، کاربر باید در سه ماه گذشته حداقل یک بار از اینترنت استفاده کرده باشد. این شاخص با تأکید بر تعداد مشترکین واقعی و فعال در ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت، تعداد مشترکین بالقوه (دارای گوشی با قابلیت باند پهن اما بدون اشتراک فعال) را در نظر نمی‌گیرد.

اتصال باکیفیت

این ستون بر کیفیت اتصال به اینترنت از نظر زیرساخت، دستگاه‌های متصل به اینترنت و مقرون‌به‌صرفگی تمرکز دارد و شامل 6 شاخص فرعی است. ایران در این بخش با امتیاز 83.1 نسبت به سالهای قبل و در مقایسه با میانگین کشورهای جهان (78%) و کشورهای منطقه آسیا-اقیانوسیه (79%) و همچنین کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین (68%) عملکرد نسبتاً بهتری داشته است.

1. پوشش شبکه موبایل:

6 درصد از جمعیت ایران تحت پوشش شبکه‌های نسل سوم و چهارم تلفن همراه قرار دارند. به عبارت دیگر، به طور میانگین، 82.6 درصد از جمعیت ایران، فارغ از اینکه مشترک شبکه‌ای باشند یا خیر، در محدوده سیگنال تلفن همراه نسل سوم و چهارم قرار دارند. این عدد در مقایسه با میانگین جهانی (85.1%) در جایگاه پایین‌تر و در مقایسه با میانگین کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین (70.8%) در جایگاهی بالاتر قرار دارد.

2. اشتراک ترافیک پهنای باند سیار:

طبق آمار ارائه شده، میانگین ترافیک مصرفی اینترنت پهنای باند سیار به ازای هر مشترک در ایران 111.8 (گیگابایت) است؛ این یعنی به طور متوسط، هر کاربر اینترنت همراه در ایران در یک ماه 111.8 گیگابایت داده دانلود و آپلود می‌کند. همچنین امتیاز نرمال‌شده این زیرشاخص برای ایران 76 از 100 است که این رقم در مقایسه با میانگین جهانی (89.9%) جایگاه پایین‌تر و در مقایسه با میانگین کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین (48.4%) جایگاه بالاتری دارد. نکته مهم در رابطه با این شاخص این است که ترافیک اندازه‌گیری شده، مربوط به نقطه نهایی دسترسی کاربر است و شامل ترافیک عمده فروشی میان اپراتورها و از آن مهم‌تر ترافیک اختصاصی برخی اپراتورها نمی‎شود. در نهایت، برای بدست آوردن این شاخص، کل ترافیک اینترنت پهنای باند سیار داخلی کشور بر تعداد کل مشترکین فعال اینترنت پرسرعت سیار تقسیم می‌شود.

3. اشتراک ترافیک پهنای باند ثابت:

میانگین ترافیک مصرفی اینترنت پهنای باند ثابت در ایران به ازای هر اشتراک، برابر 480.6 (گیگابایت) و با امتیاز 67.1 از 100 پایین‌تر از میانگین جهانی (2234.1 گیگابایت) و میانگین کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین (1107 گیگابایت) و کشورهایی مانند اندونزی (5925.3 گیگابایت) و لبنان (898.8 گیگابایت) است. البته این شاخص مواردی چون ترافیک عمده فروشی (میان ISPها)، ترافیک اختصاصی، ترافیک IPTV و تلویزیون کابلی را در بر نمی‌گیرد. درنهایت این شاخص با تقسیم ترافیک اینترنت پهنای باند ثابت بر تعداد کل مشترکین پهنای باند ثابت محاسبه می‌شود. با توجه به شکل 12 و اینکه این شاخص در دنیا هم با نقطه ایده‌آل خود فاصله زیادی دارد، می‌توان این موضوع نشان می‌دهد که ایران از نظر ترافیک پهنای باند ثابت و سیار در کشورهای جهان در وضعیت متوسطی قرار دارد.

4. سهم مصرف اینترنت و مکالمه از سبد درآمد ناخالص ملی:

سهم 1.7 برابری بسته ترکیبی اینترنت و مکالمه با حجم و دقایق بالا از درآمد ناخالص ملی سرانه در ایران و امتیاز نرمال‌شده 96.8 از 100 بیانگر مقرون به‌صرفه‌بودن استفاده از اینترنت همراه در ایران نسبت به میانگین جهانی (6.0) و میانگین کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین (8.0) است. هر چه این عدد به صفر نزدیک‌تر باشد، بیانگر مقرون‌به‌صرفه‌بودن آن است. برخی نهادهای بین‌المللی پیشنهاد می‌کنند که سهم اینترنت از سبد درآمد ناخالص ملی برای اکثریت مردم، نباید بیش از 2% باشد. با وجود مطلوب بودن این زیرشاخص برای ایران، در عین حال کشورهایی چون امارات متحده عربی (0.9)، بریتانیا (0.6)، ایالات متحده آمریکا (0.7)، روسیه (0.8)، قزاقستان (1.4)، چین (1.1)، ترکیه (0.7)، ازبکستان (1.1)، قطر (0.4)، عربستان صعودی (1.4)، کویت (0.8) سبد ترکیبی ارزان‌تری را به مشترکین خود ارائه می‌دهند. قیمت بسته ترکیبی فوق به عنوان ارزان‌ترین بسته پهنای باند سیار (به همراه افزونه ) با حداقل ۲ گیگابایت داده ماهانه با استفاده از حداقل فناوری نسل سوم، ۱۴۰ دقیقه مکالمه صوتی و ۷۰ پیامک اشاره دارد.

5. سهم اینترنت پهنای باند ثابت از سبد درآمد ناخالص ملی:

این سبد نشان‌دهنده مقرون به‌صرفه‌بودن اینترنت خانگی با حجم بالا است و از ارزان‌ترین بسته‌ای که حداقل ۵ گیگابایت داده پرسرعت ماهانه (۲۵۶ کیلوبیت بر ثانیه یا بالاتر) را از اپراتوری با بیشترین سهم بازاری در هر اقتصاد ارائه می‌دهد، تشکیل شده است. سهم اینترنت ثابت از سبد درآمد ناخالص ملی در ایران به طور قابل توجهی پایین‌تر از میانگین جهانی و کشورهای با درآمد بالا است. این نشان می‌دهد که اینترنت ثابت در ایران برای بسیاری از افراد مقرون به صرفه است. طبق آمار، سهم این سبد به عنوان درصدی از درآمد ناخالص ملی ایران برابر 0.9 و با امتیاز نرمال‌شده 100 از 100 نشان‌دهنده وضعیت مطلوب و ایده‌آل این زیرشاخص برای ایران است. این رقم نسبت به میانگین جهانی (13.5) و میانگین کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین (12.8) و حتی میانگین کشورهای با درآمد بالا (1.6) پایین‌تر است و در مجموع وضعیت «توسعه‌یافته»ای را برای ما در این شاخص نشان می‌دهد و بیانگر آن است که ما در این زیرشاخص به هدف خود رسیده‌ایم.

6. سهم مشترکین مالک تلفن همراه:

به طور کلی، این شاخص، میزان دسترسی افراد به زیرساخت ارتباطی تلفن همراه را در یک کشور به صورت کمی نمایش می‌دهد. دارا بودن سیم کارت فعال نشانگر آمادگی و امکان برقراری ارتباط و استفاده از خدمات مرتبط با تلفن همراه، از جمله مکالمه صوتی، پیام کوتاه و اینترنت همراه است. بالا بودن این شاخص بیانگر گستردگی نفوذ زیرساخت تلفن همراه و دسترسی عموم مردم به این فناوری ارتباطی کلیدی است. این شاخص به دنبال سنجش مالکیت فیزیکی دستگاه تلفن همراه است و لزوماً بیانگر تعداد مشترکین منحصر به فرد (افرادی که تنها از یک سیم کارت استفاده می کنند) نمی‌باشد. این شاخص برای ایران برابر با 76.2 از 100 و پایین‌تر از میانگین جهانی (80.7%) و بالاتر از میانگین کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین (72.3%) است. این شاخص نشان می‌دهد ایران از نظر مالکیت تلفن همراه از وضعیت نسبتاً «رضایت‌بخشی» برخوردار است اما تا نقطه مطلوب آن فاصله بسیاری دارد.

به طور کلی ایران در برخی از شاخص‌های توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات مانند نفوذ اینترنت، دسترسی خانوارها به اینترنت و سهم مصرف اینترنت پهنای باند ثابت از سبد درآمد ناخالص ملی، عملکرد مطلوبی داشته است. با این حال، در شاخص‌هایی مانند تعداد مشترکین فعال پهنای باند سیار، ترافیک پهنای باند ثابت و ترافیک پهنای باند سیار، نیازمند برنامه‌ریزی جهت ارتقای آنها است. همچنین در شاخص‌های پوشش شبکه موبایل و سهم مصرف اینترنت و مکالمه از سبد درآمد ناخالص ملی، در مقایسه با جهان، وضعیت متوسطی دارد.

بررسی برخی دیگر از شاخص‌ها برای ایران

1. شاخص پهنای باند ثابت با سرعت بالا: اگر حداقل 95 درصد از مشترکین پهنای باند ثابت دارای سرعت تبلیغاتی حداقل 10 مگابیت بر ثانیه باشند، هدف محقق می‌شود. امتیاز این شاخص برای ایران در سال 2022 برابر 44 بوده است و علی‌رغم تلاش‌های صورت گرفته در زیرساخت‌های کشور، همچنان وضعیت مطلوبی را در این شاخص شاهد نمی‌باشیم. البته این موضوع برای برخی کشورهای همجوار نیز وجود دارد است؛ و آنها نیز با امتیاز پایینی در این حوزه مواجه اند و نیازمند تلاش و سرمایه‌گذاری بیشتری در جهت ارتقای سرعت پهنای باند ثابت می‌باشند: کشورهایی چون آذربایجان با امتیاز (21)، عراق با امتیاز (10)، پاکستان با امتیاز (47) در دسته مشابه ایران قرار می‌گیرند.

نتیجه‌گیری

شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات 2023 نشان می‌دهد که جهان در مسیر دستیابی به اتصال فراگیر و باکیفیت پیشرفت قابل توجهی کرده است. با این حال، همچنان شکاف دیجیتالی وجود دارد و برای اتصال همه جوامع به اینترنت و فناوری اطلاعات و ارتباطات، تلاش های بیشتری مورد نیاز است.

امتیاز میانگین جهانی در سال ۲۰۲۳، 72.8 از 100 است که نشان دهنده افزایش 2.5 درصدی نسبت به سال 2022 است. خبر خوش آن است که نیمی از کشورها در مسیر خوبی برای دستیابی به ارتباطات فراگیر و با کیفیت قرار دارند. 33 کشور امتیازی بین 90 تا 100 و 47 کشور دیگر امتیازی بین 80 تا 90 کسب کرده‌اند.

با این حال، 30 کشور امتیازی کمتر از 50 دریافت کرده‌اند که نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از جمعیت جهان، هنوز از مزایای ارتباطات فراگیر و با کیفیت بی‌بهره هستند. دستیابی به این هدف به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، آموزش و توسعه مهارت‌ها نیاز دارد. اتخاذ سیاست‌های مناسب برای ترویج رقابت، دسترسی عادلانه و مقرون‌به‌صرفه به خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات، از عوامل کلیدی در دستیابی به ارتباطات فراگیر و با کیفیت است.

راهکارهایی مانند افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، توسعه برنامه‌های آموزشی برای ارتقای مهارت‌های دیجیتال، ترویج رقابت در بازار فناوری، حمایت از نوآوری و کارآفرینی در این حوزه و اتخاذ سیاست‌های مناسب برای ترویج استفاده از فناوری مذکور در همه بخش‌های جامعه، می‌تواند در رسیدن به ارتباطات فراگیر و با کیفیت جهانی یاری‌گر باشد.

با تلاش‌های مشترک دولت‌ها، بخش خصوصی و جامعه مدنی، می‌توان از مزایای ارتباطات فراگیر و با کیفیت برای توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی بهره‌مند شد.

در این مسیر، چالش‌هایی مانند شکاف دیجیتال، نابرابری در دسترسی به خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات و فقدان مهارت‌های دیجیتال، باید مورد توجه قرار گیرند. با اتکا به راه‌حل‌های خلاقانه و نوآورانه می‌توان بر این چالش‌ها غلبه کرد و به آینده‌ای روشن‌تر در دنیای دیجیتال دست یافت.در این یادداشت سعی شد تا به طور خلاصه به برخی از نکات برجسته گزارش شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات 2023  پرداخته شود. برای مطالعه بیشتر، می‌توانید به گزارش کامل این شاخص مراجعه کنید.

پیوند متن کامل گزارش شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات 2023 (IDI)

[1] Universal and Meaningful Connectivity

[2] این عبارت به خدمات یا امکاناتی اشاره دارد که به طور پیش فرض در یک بسته اینترنت پرسرعت ثابت شامل نیستند و کاربر می‌تواند در صورت نیاز آنها را به بسته خود اضافه کند مانند حجم ترافیک اضافی، سرعت بیشتر و… .