مقدمه

با گسترش رسانه‌های ارتباطی نوین به ویژه پیام رسان‌های اجتماعی، جریان تولید و انتشار اطلاعات، اخبار و محتوای خبری در فضای مجازی و دامنه تاثیرات آنها افزایش یافته و زمینه مشارکت شهروندان در تولید و انتشار آسان و ارزان محتوای خبری فراهم شده است؛ این امر، نشر و بازنشر وسیع و سریع اطلاعات، اخبار و محتوای خبری تحریف شده و خلاف واقع را که عموماً با هدف ضربه به حیثیت اشخاص، آسیب به امنیت روانی، عوام فریبی، بی‌اعتبارسازی نهادها و گزارش‌های رسمی، ایجاد ترس و وحشت عمومی، برهم زدن آرامش اجتماعی، تضعیف انسجام ملی و تاثیر گذاری بر نتایج انتخابات صورت می‌گیرد، را نیز تسهیل نموده و مدیریت شرایط خاص نظیر وقوع بیماری‌های فراگیر، بلایای طبیعی یا رویدادهای مهم سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی را با چالش مواجه می‌سازد. هدف این مصوبه صیانت از سلامت و امنیت روانی جامعه و کاهش آسیب‌های موصوف از طریق تعریف و تعیین اقدامات پیشگیرانه و واکنشی و ارتقاء سطح مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی هماهنگ و به‌هنگام برای مقابله با ناهنجاری‌ها و پیامدهای تولید و نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع است.

ماده ۱-تعاریف

۱-۱- اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع: هرگونه اطلاعات، اخبار و محتوای خبری منتشر شده در فضای مجازی شامل انواع صور متنی، صوتی، تصویری یا چندرسانه‌ای که ما به‌ازایی در واقعیت نداشته یا شکل تحریف‌شده‌ای از یک واقعیت است که موجب آسیب و اخلال در نظم عمومی، تشویش اذهان عمومی، کاهش ثبات، انسجام، اعتماد، سلامت و امنیت فرد و جامعه در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و یا کسب منافع نامشروع می‌شود؛

۲-۱- درگاه نشر: موجودیت فضای مجازی اعم از کانال، صفحه، وب‌سایت، برنامک و بات یا ربات که در دسترس عموم بوده و در آن اطلاعات، اخبار و محتوای خبری منتشر یا بازنشر می شود و بیش از پنج هزار مخاطب دارد؛

۳-۱- سکوی نشر: هر سامانه و زیرساختی که قابلیت ایجاد و مدیریت فنی و مقرراتی در گاه‌های نشر را دارد.

ماده ۲-وظایف قوه قضائیه

به منظور فراهم آمدن زمینه های موثر پیشگیری از جرائم، قوه قضاییه ظرف مدت سه ماه و با همکاری مرکز ملی فضای مجازی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نسبت به ارایه لایحه قضایی مقابله با اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع با پوشش همه ابعاد از جمله موارد زیر اقدام نماید:

۱-۲- تنقیح و متناسب سازی مجازات‌های مقرر در کلیه قوانین مرتبط، با هدف ارتقاء بازدارندگی در سطوح فردی، گروهی، نهادی، محلی، ملی و بین‌المللی؛

ماده ۳-وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ظرف مدت سه ماه در خصوص موارد زیر اقدام نماید:

۱-۳- شناسایی و احراز هویت در گاه های نشر در سطوح ملی و استانی و تشکیل پایگاه اطلاعاتی با همکاری دستگاههای ذیربط با اولویت دادن به درگاه های نشر پر مخاطب؛

۲-۳- طراحی و پیاده‌سازی سازوکارهای جامع رصد و راستی آزمایی اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع منتشر شده در درگاه های نشر و ایجاد سکوی مرجع برای آگاهی رسانی در مورد اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع با استفاده از ظرفیت نهادهای مدنی و رسانه‌ها و ارایه واسط های برنامه کاربردی برای دریافت خودکار آنها توسط درگاه های نشر و ذی‌ربطان؛

۳-۳- تدوین دستورالعمل و ایجاد پنجره واحد همکاری درگاه‌های نشر با نهادهای ذیربط برای مقابله و واکنش فوری به رخدادها؛

٣-۴- تهیه و اجرای سازوکار جمع‌آوری اطلاعات نقاط تماس درگاه‌ها و پیام‌رسان‌های اجتماعی خارجی و مواجهه فعال با آنها در مواقع نشر اخبار، اطلاعات و محتوای خبری خلاف واقع با همکاری وزارت امور خارجه؛

۵-۳- تدوین و پیاده‌سازی نظام اعتبار سنجی و رتبه‌بندی درگاه‌ها و سکوهای نشر با همکاری سازمان صدا و سیمای ج.ا.ا. از منظر مقابله با اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع و انتشار گزارش عملکرد آنها در فواصل زمانی سه ماهه؛ در این نظام، شاخص‌های اعتباردهی موارد منتشره، الگوریتم دریافت تا زمان پدیدارشدن اخبار، اطلاعات و محتوای خبری در درگاه نشر، ایجاد سامانه‌های هوشمند تشخیص، امکان دریافت گزارش‌های مردمی و ارسال اطلاعیه الکترونیکی برای کاربران مدنظر قرار گیرد؛

۶-۳-طراحی و اعطای سالیانه نشان کیفیت نشر به درگاه‌ها و سکوهای نشر به نحوی که این نشان در دیگر نظام‌های مرتبط اعم از تشویق و تنبیه تاثیر داشته باشد؛

۷-۳- تدوین مقررات اخلاق حرفه‌ای و مسئولیت اجتماعی در زمینه انتشار مسئولانه اطلاعات، اخبار و محتوای خبری در فضای مجازی با همکاری نهادهای صنفی و فعالان رسانه؛

۸-۳- ارتقاء سواد فضای مجازی و سطح آگاهی آحاد جامعه برای مواجهه با اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع با استفاده از ظرفیت مراجع قانونی ذیربط از قبیل وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان صدا و سیمای ج.ا.ا. ؛

۹-۳- تهیه نظام مستندسازی اقدام حقوقی و مقابله با سوء عملکرد و عدم همکاری سکوهای نشر خارجی در زمینه اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع با همکاری دادستانی کل کشور و وزارت امور خارجه؛

ماده ۴- وظایف هیئت نظارت بر مطبوعات

هیئت نظارت بر مطبوعات در گاه‌های نشر داخلی را مطابق با شرایط مندرج در قانون مطبوعات به عنوان نشریه الکترونیک محسوب و شیوه نامه جدید نظارت بر تخلفات ناشی از اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع را در چارچوب قانون و آیین نامه‌های موجود تهیه و به اجرا در آورد؛

ماده ۵- وظایف وزارت امور خارجه

وزارت امور خارجه با بهره‌گیری از ظرفیت‌‎های حقوقی و دیپلماتیک، برای مقابله با موارد ارجاعی از سوی دستگاه های مسئول در خصوص عملیات سازمان یافته انتشار اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع علیه منافع و امنیت ملی با منشا خارجی اقدام نماید؛

ماده ۶– وظایف سازمان صداوسیما

سازمان صداوسیمای ج.ا.ا. در هنگام انتشار اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی که دارای پیامد سطوح منطقه‌ای، قومی و ملی هستند، با حضور میدانی و استفاده از روش های جدید خبری، نسبت به آگاه‌سازی افکار عمومی، ارتقاء تاب آوری اجتماعی و کاهش میزان اثر گذاری اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع در سطح عموم، اقدام کند؛

ماده ۷– وظایف درگاه‌های نشر

درگاه های نشر موظف هستند برای مواجهه با پیامدهای نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع اقدامات زیر را انجام دهند:

۱-۷- سازوکار لازم برای تشخیص اطلاعات ، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع دریافتی قبل از انتشار اعم از رویه‌های انسانی و یا ماشینی موسوم به تعدیل محتوا و یا اتصال به سامانه های راستی آزمایی مرجع ایجاد شده در کشور ایجاد کنند؛

۲-۷- به محض اطلاع از انتشار اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع نسبت به حذف و درج توضیحات اقدام و از رویه‌ها و سامانه‌های گزارش دهی فوری به مراجع قانونی ذیربط استفاده نمایند.

ماده ۸– وظایف سکوهای نشر

سکوهای نشر موظف هستند علاوه بر ایجاد سازوکار و رویه‌های اجرایی موثر و سامانه‌های هوشمند شناسایی و حذف فوری اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع، نسبت به ارائه‌ی خدمات موردنیاز درگاه‌های نشر در چارچوب این مصوبه اقدام کنند.

پیوند نگاشت نهادی