طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات
مقدمه
تحقق استقلال کشور، کاهش وابستگی و جلوگیری از دست‌اندازی بیگانگان در فضای مجازی، تأمین نیازهای عمومی مردم و ایجاد زیست‌بوم متناسب با فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، منوط به تحقق شبکه ملی اطلاعات و مستلزم فعالیت نظام‌مند و فراگیر در تقویت، ساماندهی و توسعه محتوا و خدمات کاربردی فضای مجازی است. به بیان دیگر، از یک سو معماری و کارکرد شبکه ملی اطلاعات بر اساس نیازمندی‌های خدمات و محتوا طراحی میشود و عملکرد آن، تاثیر مستقیمی بر ارتقای کیفیت خدمات و محتوا خواهد داشت و از سوی دیگر، تقویت، ساماندهی و توسعه محتوا و خدمات کاربردی فضای مجازی، در پیشرفت، ارتقاء و کاربردیتر شدن شبکه ملی اطلاعات از اهمیت ویژهای برخوردار است.
ماده۱ـ خط مشی‌های حاکم بر شبکه ملی اطلاعات
به منظور استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی در جهت استقلال و تسهیل خدمت‌رسانی، عدالت، شفافیت و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی، خط مشی‌های حاکم بر شبکه ملی اطلاعات به شرح ذیل است:
۱-۱- درون‌زایی و خوداتکایی؛
۲-۱- برون‌نگری؛
۳-۱- فرصت‌سازی؛
۴-۱- بازدارندگی، پایداری و تاب‌آوری در مقابل انواع تهدیدات؛
۵-۱- حکمرانی یکپارچه و منعطف؛
۶-۱- روزآمدی، نوآوری و آینده‌نگری؛
۷-۱- مشارکت فعال ذی‌ربطان؛
۸-۱- کارکرد فرهنگی ـ اجتماعی مبتنی بر نقشه مهندسی فرهنگی کشور؛
۹-۱- توسعه سبز و سلامت محور.
ماده ۲ـ اهداف راهبردی و عملیاتی در افق ۱۴۰۴
۲ـ ۱ـ اهداف راهبردی
۱-۱-۲- دستیابی به جامعهای پیشرو و اخلاقمدار، با بهرهمندی عادلانه همه آحاد جامعه از فرصتهای فضای مجازی و رشد محتوا و خدمات داخلی، ارتقاء کیفیت زندگی و افزایش سواد فضای مجازی منطبق بر ارزشهای اسلامی ـ ایرانی؛
۲-۱-۲- ارتقاء جایگاه و کسب سهم مناسب از اقتصاد دیجیتال و شکوفایی کسب و کارهای دانشبنیان، خلاق و مولد با بهرهگیری از ظرفیت‌های شبکه ملی اطلاعات مبتنی بر سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی؛
۳-۱-۲- فراهمسازی زمینههای حکمرانی صالحانه در فضای مجازی با تاکید بر مردمسالاری دینی، عدالت اجتماعی، آزادیهای مشروع و مسئولانه، حفظ کرامت و حقوق انسانها و امنیت عمومی، شفافیت نظام اداری و مقابله با فساد و جرایم سایبری؛
۴-۱-۲- استقرار نظام جامع و فراگیر در سطح ملی، برای امنسازی، پایدارسازی و تداوم ارایه خدمات زیرساخت‌های حیاتی، حساس و مهم؛
۵-۱-۲- ارتقاء جایگاه جمهوری اسلامی ایران به تراز قدرتهای سایبری جهانی با ایجاد موازنه تاثیر و گسترش تعاملات دوجانبه و چندجانبه با دیگر کشورها در جهت اجماعسازی، گفتمانسازی، اقناع و شکلدهی به قواعد، مقررات و استانداردهای فضای مجازی با ابتکارعمل و رویکرد مواجهه فعال؛
۶-۱-۲- حضور جریانساز و هدفمند در عرصههای ملی و فراملی فضای مجازی برای ترویج گفتمان انقلاب اسلامی.
۲ـ۲ـ اهداف عملیاتی
اهداف عملیاتی شامل چهار بخش است؛ در بخش اول بهصورت جامع به اهداف عملیاتی شبکه ملی اطلاعات پرداخته شده و در سه بخش دیگر، آن دسته از اهداف عملیاتی که موجب پیشرفت، ارتقاء و کاربردیترشدن شبکه میشود، ارایه شده است.
۲ـ۲ـ۱ـ اهداف عملیاتی شبکه ملی اطلاعات
۱-۱-۲-۲- پوشش هشتاد درصدی دسترسی پهنباند ثابت خانوارها با متوسط سرعت دسترسی بیست و پنج مگابیت بر ثانیه و پوشش صددرصد جمعیت کشور برای دسترسی پهنباند سیار با سرعت متوسط ده مگابیت بر ثانیه؛
۲-۱-۲-۲- مزیت‌بخشی اقتصادی و تعرفه‌گذاری رقابتی در دسترسی به خدمات کاربردی و محتوای داخلی به میزان حداقل دو برابر و در دسترسی به خدمات پایه کاربردی شبکه ملی اطلاعات به میزان حداقل سه برابر نسبت به رقبای خارجی تا سال ۱۴۰۰؛
۳-۱-۲-۲- مزیت بخشی کیفی[۱] در دسترسی به خدمات و محتوای داخلی به میزان پنج برابر نسبت به خدمات و محتوای خارجی تا پایان سال ۱۴۰۰؛
۴-۱-۲-۲- ارایه خدمات پایه کاربردی داخلی با سهم ترافیک هفتاد به سی نسبت به خدمات پایه کاربردی خارجی مشابه در سبد مصرفی کاربران و نرخ رشد سالیانه ۱۵ درصدی؛
۵-۱-۲-۲- ایجاد امکان اتصال حداقل ده درصد کاربران با دسترسی مبتنی بر نسل جدید ارتباطات؛
۶-۱-۲-۲- هزینه سالانه دسترسی پهن باند خانگی به حداکثر دو درصد از سرانه درآمد ناخالص ملی؛
۷-۱-۲-۲- امکان اتصال و دسترسی پرسرعت سازمانها، مراکز آموزشی، پژوهشی، حوزوی، کسبوکارها و کاربران تجاری با حداقل سرعت صد مگابیت بر ثانیه؛
۸-۱-۲-۲- تأمین کیفیت[۲] شبکه در اتصال بین دو نقطه داخلی شبکه‌های هسته و تجمیع با تأخیر کمتر از سی میلی ثانیه، اتلاف بسته داده[۳] کمتر از یک میلیونیوم[۴] و تاخیر متغیر[۵] کمتر از دو میلی ثانیه؛
۹-۱-۲-۲- تأمین خدمات مستقل زمان شبکه[۶] برای همه زیرساخت‌های حیاتی، حساس و مهم کشور بدون وابستگی به سامانه‌های ناوبری جهانی نظیر GPS ؛
۱۰-۱-۲-۲- مدیریت کامل منابع[۷] ملی و بینالمللی مورد استفاده در زیرساخت ارتباطی کشور؛
۱۱-۱-۲-۲- پشتیبانی کامل زیرساخت های ارتباطی کشور از نسخه شش پروتکل اینترنت[۸] و کسب سهم سی درصدی در لایه دسترسی؛
۱۲-۱-۲-۲- ارایه خدمات زیرشبکههای امن و مدیریتپذیر؛
۱۳-۱-۲-۲- ایجاد حداقل سه قطب مرکز داده در سه استان و ایجاد نقطه حضور بینالملل در منطقه ویژه ارتباطات و فناوری اطلاعات با رعایت اصول دفاعی و امنیتی؛
۱۴-۱-۲-۲- شکل‌گیری حداقل سه فراهمکننده خدمات ابری داخلی با قابلیت تأمین نیازهای زیرساختی، ذخیرهسازی، پردازشی و سکویی برای همه خدمات پایه داخلی و کسب سهم بازار هشتاد درصدی از کل نیاز خدمات ابری کشور؛
۱۵-۱-۲-۲- استقرار کامل خدمات پایه کاربردی داخلی (با اولویت پیام رسان اجتماعی و موتور جستجو) با قابلیت تأمین نیازهای ملی و پاسخگویی به همه محتواهای مورد نیاز کشور با اولویت محتواهای خط و زبان فارسی تا سال ۱۴۰۰؛
۱۶-۱-۲-۲- قرارگیری زبان فارسی به عنوان زبان پیشفرض در هشتاد درصد خدمات و تجهیزات هوشمند همراه؛
۱۷-۱-۲-۲- استفاده از سیستم عامل داخلی برای تمامی مراکز نظامی و امنیتی و زیرساخت‌های حیاتی در نسخههای رومیزی، سرور و سیستم‌های کنترل صنعتی؛
۱۸-۱-۲-۲- تأمین یک سیستمعامل داخلی امن تلفن همراه؛
۱۹-۱-۲-۲- کسب حداقل بیست درصد از سهم بازار گوشی تلفن همراه هوشمند با سیستمعامل داخلی توسط تولیدکنندگان داخلی؛
۲۰-۱-۲-۲- مصونسازی، کاهش آسیبپذیری و افزایش پایداری و تاب‌آوری امنیتی و دفاعی شبکه ملی اطلاعات در برابر تهدیدات بدون اتکا به خدمات خارجی؛
۲۱-۱-۲-۲- ایجاد گذرگاه‌های ایمن داخلی؛
۲۲-۱-۲-۲- تحقق کامل گذرگاه‌های ایمن مرزی؛
۲۳-۱-۲-۲- رشد بومیسازی تجهیزات شبکه به میزان ده درصد سالیانه بر اساس اولویتهای تعیین شده توسط مرکز ملی فضای مجازی؛
۲۴-۱-۲-۲- بومیسازی سامانه های امنیتی موردنیاز شبکه ملی اطلاعات به میزان صددرصد؛
۲۵-۱-۲-۲- اجرای کامل نظام پیشگیری و مقابله با حوادث فضای مجازی و نظام هویت معتبر در فضای مجازی مصوب شورای عالی فضای مجازی؛
۲۶-۱-۲-۲- تأمین ادله الکترونیکی در خدمات شبکه ملی اطلاعات در چارچوب قوانین کشور و مصوبات شورای عالی فضای مجازی؛
۲۷-۱-۲-۲- اجرای الزامات صیانت از حریم خصوصی و حقوق عامه در سطح خدمات شبکه ملی اطلاعات در چارچوب طرح مصوب شورای عالی فضای مجازی و قوانین کشور؛
۲۸-۱-۲-۲- (غیرقابل انتشار)؛
۲۹-۱-۲-۲- ارتقاء سالمسازی خدمات شبکه ملی اطلاعات به میزان بیست درصد در سال؛
۳۰-۱-۲-۲- ارتقاء سطح آمادگی امنیتی و دفاعی شبکه ملی.
۲ـ۲ـ۲ـ اهداف عملیاتی خدمات کاربردی
۱-۲-۲-۲- رسیدن به شاخص تمرکز مطلوب[۹] در سکوهای بومی خدمات؛
۲-۲-۲-۲- استقرار کامل سکوهای ارایه خدمات الکترونیکی اعم از دولت، سلامت، تجارت، آموزش، قضایی، گردشگری، حملونقل و انتظامی با تعرفه مناسب برای آحاد مردم؛
۳-۲-۲-۲- دستیابی به سهم ده درصدی اقتصاد دیجیتال از کل اقتصاد کشور؛
۴-۲-۲-۲- افزایش سهم خرده فروشی الکترونیکی به میزان ده درصد از کل بازار خردهفروشی کشور؛
۵-۲-۲-۲- رسیدن مجموع سرمایهگذاری صندوقهای سرمایهگذاری جسورانه معادل دویست میلیون یورو در سال و سهم جمع‌سپاری در کشور معادل شصت میلیون یورو در سال؛
۶-۲-۲-۲- ایجاد حداقل دو سکوی ارایه خدمت با سهم بیست درصدی از کاربران منطقه و دارای بازار جهانی؛
۷-۲-۲-۲- استقرار نظام جامع تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی؛
۸-۲-۲-۲- نظام مندسازی فعالیت خدمات خارجی در شبکه ملی اطلاعات.
۲ـ۲ـ۳ـ اهداف عملیاتی محتوا [۱۰]
۱-۳-۲-۲- استقرار نظام تنظیم مقررات زنجیره تولید، نشر و مصرف محتوا؛
۲-۳-۲-۲- استقرار نظام مالکیت معنوی و مادی محتوای داخلی تا سال ۱۴۰۰؛
۳-۳-۲-۲- دستیابی اقتصاد محتوای داخلی به سهم پانزده درصدی از اقتصاد دیجیتال کشور با نرخ رشد سالیانه پنجاه درصد؛
۴-۳-۲-۲- تحقق سهم هفتاد درصدی خدمات محتوایی داخلی (اعم از ویدیوی درخواستی و اشتراک ویدیو) از ترافیک مصرفی کاربران با نرخ رشد سالیانه چهل درصدی از طریق تنظیم مقررات تولید و خدمات محتوا؛
۵-۳-۲-۲- سهم حداقل چهل درصدی محتوای حرفه ای داخلی سازگار با فرهنگ اسلامی ـ ایرانی از سبد محتوای حرفه‌ای سکوهای داخلی و سکوهای خارجی مجاز در کشور؛
۶-۳-۲-۲- ایجاد شبکه اختصاصی ایمن، سالم و مفید کودک و نوجوان و افزایش سهم ترافیک محتوای مفید اختصاصی ردههای سنی کودک و نوجوان به پانزده درصد از ترافیک کل کشور؛
۷-۳-۲-۲- تامین نیاز کشور به دانشنامه عمومی فراگیر و دانشنامه‌ها و بانک‌های اطلاعاتی تخصصی در حوزههای مختلف علوم؛
۸-۳-۲-۲- افزایش نرخ رشد سالیانه سی درصدی سهم بازیهای رایانهای داخلی؛
۹-۳-۲-۲- تامین نیاز محتوایی کشور در خدمات ویدیوی درخواستی و اشتراک ویدیو از طریق سامانه‌ها و سکوهای داخلی با حداقل ده میلیون مشترک فعال؛
۱۰-۳-۲-۲- گسترش منطقه‌ای و بینالمللی سامانه‌های داخلی اعم از شبکه‌های اجتماعی و نمایشی برخط با جذب سی درصد از کاربران منطقه غرب آسیا، کشورهای عضو اکو و کشورهای عربی؛
۱۱-۳-۲-۲- ردهبندی محتوای حرفه‌ای منتشر شده و محتوای کاربر محور با تأکید بر سازوکارهای خود تنظیمگری؛
۱۲-۳-۲-۲- افزایش سهم صفحات فارسی از وب به بیش از چهار درصد؛
۱۳-۳-۲-۲- کسب سهم چهل درصدی ابزارهای بومی خط و زبان فارسی و آزادسازی پیکره‌ها و منابع محتوایی مورد نیاز؛
۱۴-۳-۲-۲- دستیابی به حداقل سه سامانه خدمات ارزیابی و صحتسنجی اخبار و محتوا؛
۱۵-۳-۲-۲- تامین نیاز کشور در حوزه سکوهای آموزشی فراگیر اعم از آموزشهای دانشگاهی، مقاطع تحصیلی، عمومی و مهارتی با ظرفیت ارایه خدمات به بیست میلیون کاربر؛
۱۶-۳-۲-۲- رشد سالیانه چهل درصدی سهم تبلیغات قانونی از کل بازار تبلیغات سکوهای داخلی و خارجی فعال در کشور؛
۱۷-۳-۲-۲- افزایش سالیانه بیستوپنج درصدی محتوای مرتبط با فرهنگسازی و سواد فضای مجازی.
۲ـ۲ـ۴ـ اهداف عملیاتی سالمسازی محتوا و امنیت خدمات
۱-۴-۲-۲- کاهش نرخ رشد جرایم فضای مجازی به میزان سالیانه حداقل سی درصد با فراهمسازی امکانات، زیرساخت‌های لازم و ارتقاء توان پیشگیری و مقابله با جرایم و حوادث فضای مجازی؛
۲-۴-۲-۲- ارتقاء توان دستگاههای امنیتی، انتظامی و قضایی در اشراف اطلاعاتی و شناسایی و مقابله با تخلفات و جرایم سازمانیافته فضای مجازی به میزان حداقل سالیانه بیستوپنج درصد؛
۳-۴-۲-۲- کاهش متوسط زمان پاسخگویی به استعلامهای قضایی و رسیدگی به شکایات مرتبط با جرایم فضای مجازی به میزان سالیانه حداقل سی درصد؛
۴-۴-۲-۲- ارتقاء سالمسازی و کاهش محتوای آسیب‌رسان و مجرمانه در فضای عمومی به میزان سالیانه حداقل سی درصد؛
۵-۴-۲-۲- استقرار نظام حقوقی و دیپلماسی سایبری در حفظ و صیانت از حقوق و منافع ملی؛
۶-۴-۲-۲- ارتقاء اشراف، رصد، ضرایب امنیتی و امکان اعمال سیاست‌های حاکمیتی در لایه خدمات کاربردی و محتوا بر اساس پیوست امنیتی؛
۷-۴-۲-۲- ایجاد نظام هوشمند بومی امنیت و دفاع سایبری؛
۸-۴-۲-۲- مدیریت مخاطرات و ارتقاء امنسازی خدمات به میزان سالیانه حداقل سی درصد؛
۹-۴-۲-۲- کاهش مدت زمان رسیدگی به حوادث فضای مجازی به میزان سالیانه حداقل سیدرصد از طریق تقویت تیمهای پاسخگویی به حوادث.
ماده ۳ـ معماری شبکه ملی اطلاعات
با توجه به مصوبات جلسههای شماره پانزده مورخ 03/10/1392 و شماره سیوپنج مورخ 20/09/1395 شورای عالی فضای مجازی، شبکه ملی اطلاعات بهعنوان یک زیرساخت پیچیده و برخوردار از زیرسیستم‌ها، اجزای متنوع و تعاملات چندوجهی بین اجزاء و زیرسیستم‌ها، نیازمند یک مدل مفهومی برای ترسیم معماری است تا در عین ساده و قابل فهمبودن، نشاندهنده تمامیت و انطباق آن با سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات باشد. معماری شبکه ملی اطلاعات نیز نیازمند الگویی است تا توصیفکننده ساختار و روابط پیچیده و درهمتنیده بین اجزاء و زیرسیستم های شبکه ملی اطلاعات باشد و تصویر جامعی از شبکه ملی اطلاعات ارایه کند.
مدل مفهومی شبکه ملی اطلاعات مطابق محدوده تعیین شده در شکل شماره ۱ و نمایه معماری فنی آن مطابق شکل شماره ۲ است. براساس این مدل، لایههای محتوا و خدمات کاربردی خارج از قلمرو شبکه ملی اطلاعات براساس سند تبیین الزامات این شبکه است، لیکن تأمین نیازهای ملی فضای مجازی، تحقق استقلال و کاهش وابستگی و مداخله بیگانگان در فضای مجازی کشور، مستلزم شکل‌گیری و پیشرفت تمامی لایهها، بهصورت همگن و هماهنگ است. این معماری با رویکردی جامع و خدمتگرا[۱۱] و با در نظرگرفتن سبد خدمات شبکه ملی اطلاعات، پاسخگوی نیازهای کنونی مندرج در اسناد بالادستی بوده و با نگاهی[۱۲] به فناوریهای آینده[۱۳]، زمینه توسعه و مزیت‌بخشی برای زیست‌بوم خدمات و محتوای اسلامی ـ ایرانی را ایجاد خواهد کرد.
ماده ۴-اجزای شبکه ملی اطلاعات
اجزای شبکه ملی اطلاعات در دو بخش زیرساخت و خدمات شبکه ملی اطلاعات در جدول شماره ۱ ارایه شده است. مرکز ملی فضای مجازی موظف است با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مدل مفهومی، نمایه معماری فنی و اجزای شبکه ملی اطلاعات را متناسب با نیاز و تحولات فناورانه و ملاحظات حکمرانی در دوره های زمانی دوساله و در چارچوب اهداف این سند بازنگری کند.
ماده ۵- اقدامات کلان و نگاشت نهادی
فهرست اقدامات کلان و نگاشتهای نهادی مرتبط با اهداف عملیاتی شبکه ملی اطلاعات به شرح جدول شماره ۲ است. اقدامات کلان و نگاشت نهادی برای تحقق اهداف عملیاتی خدمات کاربردی و محتوا، در چارچوب تقسیم کار مرکز ملی فضای مجازی خواهد بود.
پاورقی:
۱-با شاخص RTT و سنجه های ICMP و TCP
۲- این مشخصات شامل تغییرات ناشی از اعمال سیاست‌های حاکمیتی نیست.
۳-Packet Loss
۱۰ * e – 6 °
۵-Jitter
۶-NTP
۷-از قبیل نام و نشان، آدرس و فرکانس
۸-IPv6
۹-مرکز ملی فضای مجازی شاخص تمرکز مطلوب گروه‌های خدماتی مختلف فضای مجازی را در دوره‌های دو ساله اعلام می‌کند.
۱۰-محتوا در این حوزه به هر اثر دیجیتال دیداری، شنیداری، نوشتاری و یا هر ترکیبی از آنها اطلاق میشود. محتوا از منظر نوع تولید، به کاربر محور و حرفه‌ای ( اعم از موسیقی، فیلم و سریال ) تقسیم شده که ضوابط و الزامات آن در نظام تنظیم مقررات زنجیره تولید، نشر و مصرف محتوا و خدمات محتوایی تعیین میشود.