الزامات حاکم بر اینترنت اشیاء در شبکه ملی اطلاعات
مقدمه
گسترش کاربردهای فضای مجازی و پیشرفت فناوریهای مرتبط با این حوزه، مختصات فعلی فضای مجازی را متأثر از سه رکن نوظهور «کلان داده»، «هوشمندسازی» و «ارتباطات از نوع ماشینی» نموده است. فضای مجازی با مختصات جدید، علاوه بر انسان ، اشیاء را نیز در دامنه کاربران خود قرار داده و امکان توسعه کاربردهای ارتباطی را که پیشتر صرفاً در محدوده انتقال پیام میان فرستنده و گیرنده شناخته میشدند به کاربردهای متنوعی همچون مدیریت فرآیندها، نیازمندیها و ارتباطات انسانها از طریق به کارگیری هوشمندانه اشیاء، ارتقاء داده و دامنه اثرگذاری نافذتری را شامل شده است. از اینرو، ضروری است با هدف حفظ و تقویت حاکمیت پذیری فضای مجازی، نسبت به ارایه تعاریف و شناسایی الزامات حاکم در راستای ورود فناوری های نوظهور مرتبط با این مفاهیم، اقدام های لازم صورت پذیرد.
ماده۱ـ تعاریف
۱ـ۱ـ اینترنت اشیاء: ارتباط/ اتصال[۴] اشیاء با یکدیگر و با انسانها، که به عنوان جزیی از یک شبکه بزرگتر (در هر مقیاس[۵]) از طریق تبادل داده (به هر طریقی[۶])، تعاملاتی میان این اشیاء و انسان ها به عنوان سرویس دهنده/ سرویس گیرنده را با هر ساختاری[۷]، فراهم مینماید؛
۱ـ۲ـ موجودیت: هر شخص (حقیقی یا حقوقی)، فرایند، شیء یا سیستم در شبکه اینترنت اشیاء که بهصورت مستقل قابل شناسایی باشد؛
۱ـ۳ـ کاربر : به هر موجودیت بهرهبردار از اینترنت اشیاء اطلاق میشود؛
۱ـ ۴ـ الزامات اینترنت اشیاء : به منظور شناسایی الزامات کلان حاکم بر اینترنت اشیاء و با هدف دسته بندی موضوعات، الزامات این حوزه در دو گروه به شرح زیر تعریف شدهاند:
۱ـ۴ـ۱ـ الزامات عمومی: الزاماتی که بر تمامی کاربردهای اینترنت اشیاء حاکم است؛
۱ـ۴ـ۲ـ الزامات اختصاصی: الزامات مربوط به کاربردهایی که کاربر، بر بخشی از ویژگیهای شیء (مانند محل قرارگیری خدمت دهنده و شیء، نوع استفاده و دادههای به دست آمده از آن) دسترسی و مالکیت تام یا منحصر به فرد نداشته باشد. در این گروه از الزامات، با توجه به مالکیتِ غیر بر روی حداقل یکی از مؤلفههای ذکر شده، علاوه بر ایمنی کاربران به امنیت کاربران، دادهها و کاربردها نیز پرداخته میشود.
ماده۲ـ الزامات عمومی اینترنت اشیاء
۲ـ۱ـ اصول و ارزشهای حاکم بر جامعه به ویژه حفظ جایگاه والای انسان و کرامت انسانی در توسعه ابعاد مختلف اینترنت اشیاء لحاظ شود؛
۲ ـ۲ـ اینترنت اشیاء مبتنی بر ارتقاء شاخصهای کلان رفاه و عدالت اجتماعی، بهرهوری و سیاستهای اقتصاد مقاومتی توسعه یابد؛
۲ـ۳ـ نیازمندیهای حقوقی با رویکرد تعریف اشیاء، تعیین نقش و جایگاه و همچنین تنظیم روابط آنها در تعامل با یکدیگر و انسان احصاء و تدوین شود؛
۲ ـ۴ـ توسعه و انتقال فناوری به کشور، برای کاربردهای شناختهشده براساس نیازهای اولویتدار مندرج در اسناد بالادستی، صورت پذیرد[۸]؛
۲ـ ۵ـ تمام موجودیتهای زنجیره خدمات با رعایت حریم خصوصی کاربران و امنیت عمومی قابلشناسایی و احراز هویت باشند؛
۲ـ۶ـ آموزش، پژوهش و تربیت نیروی انسانی براساس نیازمندیهای اولویتدار کشور صورت گیرد[۹]؛
۲ ـ۷ـ اصول ایمنی کاربران در اتصال به شبکه اینترنت اشیاء، به منظور تضمین امنیت و سلامت فردی و عمومی (از منظر سلامت جسمی و روانی، اقتصادی، امنیتی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی) لحاظ شوند.
ماده۳ـ الزامات اختصاصی اینترنت اشیاء
۳ـ۱ـ ورود اینترنت اشیاء با ملاحظه مخاطره برای زیرساخت های حیاتی کشور صورت گیرد؛
۳ـ۲ـ زیسـتبوم اینترنت اشیاء صرفاً بر بستر شبکه ملی اطلاعات با «اعضای شناسنامه دار[۱۰]» و با «حضور بازیگران غیردولتی به ویژه در لایههای تجمیع و پردازش داده» و «مدل تجاری فراگیر» تحقق یابد؛
۳ـ۳ـ بومیسازی نظاممند[۱۱] اجزای تشکیل دهنده زیستبوم اینترنت اشیاء با رعایت اولویتهای راهبردی و منافع ملی انجام شود؛
۳ـ۴ـ خدمات اینترنت اشیاء در محدودهای با امکان اعمال حاکمیت جمهوری اسلامی ایران میزبانی شوند؛
۳ـ ۵ ـ کلاندادههای تجمیعشده از کاربران به مثابه دارایی ملی تلقی و مشمول الزامات حمایت از دادهها خواهند بود.
ماده۴ـ راهبری و نظارت
مرکز ملی فضای مجازی ظرف مدت شش ماه، ضمن تقسیم کار ملی و تعیین اولویتهای توسعه، گزارش اقدامات به عمل آمده در حوزه اینترنت اشیاء در کشور را تهیه و به شورای عالی فضای مجازی ارایه نماید.
پاورقی:
۱- Big-Data
۲- Smartness
۳- Machine Type Communication (MTC)
۴- Connection
۵ ـ منظور از مقیاس در شبکه، تعداد گرههای متصل به شبکه است که میتواند دو یا بیشتر باشد. از یک منظر شبکه را از لحاظ مقیاس به WAN ، MAN ، LAN و PAN تقسیمبندی میکنند؛
۶ـ تمامی روشهای کلاینت ـ کلاینت و یا کلاینت ـ سروری، چه رمزگذاری شده و چه رمزگذاری نشده را شامل شود؛
۷ـ منظور از هر ساختاری، توپولوژی اتصال اشیاء به یکدیگر و به خدماتدهندگان است. از یک منظر استاندارد، برخی ساختارها به اتصال مستقیم یا باواسطه، نقطه به نقطه یا زنجیرهای و همچنین ستارهای و یا مش تقسیمبندی میشوند؛
۸ـ با توجه به اینکه موضوع اینترنت اشیاء در مراحل ابتدایی حیات و توسعه خود است، در مسیر تکامل درحال تجربه کردن پرتعداد تغییرات فناورانه است. به کارگیری هریک از این فناوریها در مراحل ابتدایی، میتواند هدررفت سرمایههای ملی را به دنبال داشته باشد؛
۹ـ در آگاهی بخشیهای عمومی بر خانواده محوری، جمعگرایی و پیشگیری از کاهش روابط انسانی، وابستگی عاطفی و روانی به فناوری و همچنین منطقیسازی حضور در خدمات فضای مجازی نسبت به زندگی در فضای فیزیکی و ممانعت از زوال تفکر و کمتحرکی مفرط به عنوان ملاحظات جدی مواجهه با فناوری اینترنت اشیاء تأکید شود؛
۱۰ ـ منظور از رسمی و شناسنامهدار بودن، ثبت و صدور مجوز در مرجع رسمی و قانونی ذیصلاح است؛
۱۱ـ بومیسازی نظاممند به معنای حرکت براساس یک نقشه راه جامع است که حداقل مشتمل بر تعیین حوزههای بومیسازی، اولویتها، نقش ها، زمانبندی، اعتبارات لازم و آیندهنگری باشد؛